ಹಿಂದೂ ಧರ್ಮದಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ಮಂಗಳಕರ ಕೆಲಸಕ್ಕೂ ಮೊದಲು, ಪೂಜೆ ಮತ್ತು ಹವನ ಆಚರಣೆ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಯಾವುದೇ ಶುಭ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಮಾಡುವ ಮೊದಲು ದೇವರನ್ನು ಸ್ಮರಿಸಿ ಅವರ ನಿಯಮಾನುಸಾರ ಪೂಜಿಸುವುದರಿಂದ ಆ ಕಾರ್ಯ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ನಂಬಿಕೆಯಿದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಪೂಜೆಯ ನಂತರ ಹೋಮ ಹವನ- ಯಜ್ಞಗಳನ್ನು ನಡೆಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಹವನದಲ್ಲಿ ಬಲಿ ಕೊಡುವಾಗ ಸ್ವಾಹಾ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುವುದು. ಹವನದಲ್ಲಿ ನೈವೇದ್ಯ ಮಾಡುವಾಗ ಅದನ್ನು ಸ್ವಾಹಾ ಎಂದು ಏಕೆ ಕರೆಯುತ್ತಾರೆ ಅಥವಾ ಆಹುತಿ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಹಾ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಏಕೆ ಉಚ್ಚರಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ ಎಂಬ ಮಾಹಿತಿ ಇಲ್ಲಿದೆ.
ಸ್ವಾಹಾ ಎಂಬ ಪದ ದ ಹಿಂದೆ ಪೌರಾಣಿಕ ಕಥೆ ಕೂಡ ಇದೆ. ಇದೇ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ದೇವರಿಗೆ ನೈವೇದ್ಯ, ಹವನ ನೀಡುವಾಗ ಸ್ವಾಹಾ ಎಂಬ ಪದ ಬಳಕೆಯನ್ನು ಮಾಡಲಾಗುವುದು
ಪ್ರಾಚೀನ ಕಾಲದಿಂದಲೂ, ಯಾಗದ ಬಲಿಪೀಠದಲ್ಲಿ ಬಲಿಗಳನ್ನು ಅರ್ಪಿಸುವಾಗ ಸ್ವಾಹಾ ಎಂಬ ಪದವನ್ನು ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಸ್ವಾಹಾ ಪದದ ಅರ್ಥ ಸರಿಯಾದ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ತಲುಪಿಸುವುದು.
ಹವನ ಕುಂಡದಲ್ಲಿ ಯಾಗದ ನೈವೇದ್ಯದಲ್ಲಿ ಸ್ವಾಹಾ ಎಂದು ಜಪಿಸುತ್ತಾ ಹವನ ಸಾಮಗ್ರಿಯನ್ನು ಅರ್ಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಈ ಹವನದ ವಸ್ತುವನ್ನು ಬೆಂಕಿಯ ಮೂಲಕ ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ತಲುಪಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
ನಂಬಿಕೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ದೇವತೆಗಳಿಗೆ ಬೆಂಕಿ ಮೂಲಕ ಸ್ವಾಹಾ ಎಂದು ಉಚ್ಛರಿಸದಿದ್ದರೆ, ಅದು ಯಶಸ್ವಿ ಆಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅಗ್ನಿಯಿಂದ ಸ್ವಾಹಾ ಎನ್ನುವ ಮೂಲಕ ಅರ್ಪಿಸಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ದೇವತೆಗಳು ಈ ವರವನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾರೆ.
ಋಗ್ವೇದ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಅಗ್ನಿಯನ್ನು ದೇವತೆಗಳು ಮತ್ತು ಮನುಷ್ಯರ ನಡುವೆ ಮಧ್ಯವರ್ತಿಯಾಗಿ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಲಾಗಿತ್ತು ಎಂದು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಬೆಂಕಿ ಯಿಂದ ದೇವರಿಗೆ ತಲುಪಿಸುವುದು ಪವಿತ್ರವಾಗುತ್ತದೆ ಎಂದು ನಂಬಲಾಗಿದೆ. ಅಗ್ನಿಯ ಮೂಲಕ ಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿ ನೀಡಿದ ಎಲ್ಲಾ ವಸ್ತುವು ದೇವತೆಗಳನ್ನು ತಲುಪುತ್ತದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅನೇಕ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಶ್ರೀಮದ್ ಭಗವತ್ ಗೀತೆ ಮತ್ತು ಶಿವಪುರಾಣದಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ.
ಇದಲ್ಲದೆ, ಋಗ್ವೇದ, ಯಜುರ್ವೇದದಂತಹ ವೈದಿಕ ಗ್ರಂಥಗಳಲ್ಲಿ ಬೆಂಕಿಯ ಮಹತ್ವವನ್ನು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ, ಹಾಗೆಯೇ ಒಂದು ದಂತಕಥೆಯಲ್ಲಿ ದಕ್ಷ ಪ್ರಜಾಪತಿಯ ಮಗಳು ಅಗ್ನಿದೇವನನ್ನು ವಿವಾಹವಾದ ‘ಸ್ವಾಹಾ’ ಎಂದು ಹೆಸರಿಸಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗಿದೆ.
ಅಗ್ನಿದೇವನು ತನ್ನ ಪತ್ನಿ ಸ್ವಾಹಾ ಳ ಹೆಸರನ್ನು ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದಾಗ ಮಾತ್ರ ಮಾನವರಿಂದ ಹವನ ಸಾಮಗ್ರಿಯನ್ನು ಸ್ವೀಕರಿಸುತ್ತಾನೆ ಎಂದು ಹೇಳಲಾಗುತ್ತದೆ, ಆದ್ದರಿಂದ ಯಾಗದ ನಂತರ ಸ್ವಾಹಾ ಉಚ್ಚಾರಣೆಯನ್ನು ಕಡ್ಡಾಯಗೊಳಿಸಲಾಯಿತು.